Η γνώση

Ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος γεννήθηκε πιθανότατα το 1541 στο Ηράκλειο της Κρήτης. Η Κρήτη τότε ήταν υπό Ενετική κατοχή, το δε Ηράκλειο ονομαζόταν Κάντια και ήταν η πρωτεύουσα του νησιού. Τα μέλη της οικογένειας του Δομήνικου, ήταν πιθανότατα χριστιανοί ορθόδοξοι. Ο πατέρας του, Γεώργιος Θεοτοκόπουλος, ήταν φοροσυλλέκτης και έμπορος. Για τη μητέρα του δεν διαθέτουμε πληροφορίες, ενώ άγνωστη παραμένει και η ταυτότητα μίας ενδεχόμενης πρώτης, Ελληνίδας συζύγου του. Είχε έναν μεγαλύτερο αδελφό, τον Μανούσο Θεοτοκόπουλο (1531-1604), ο οποίος ακολούθησε το επάγγελμα του πατέρα τους. Η οικονομική κατάσταση της οικογένειας επέτρεψε στον Δομήνικο, που από μικρή ηλικία είχε παρουσιάσει καλλιτεχνικές τάσεις, να μαθητεύσει κατά κάποιους μελετητές, στο εργαστήρι του Ιωάννη Γριπιώτη, και κατά άλλους, στο εργαστήρι του Γεωργίου Κλόντζα. Εκεί καλλιέργησε το ταλέντο του και ζωγράφισε πίνακες με θέματα από την Χριστιανική πίστη.

Σε ηλικία 26 ετών, το 1567, έφυγε από την Κρήτη και εγκαταστάθηκε στην Βενετία. Στην πόλη των Δόγηδων, γνωρίζεται και δουλεύει με σημαντικούς ζωγράφους, μέσω της επαφής του με το εργαστήριο του Τιτσιάνο. Τα έργα που ζωγράφισε στην Βενετία, αν και εξακολουθούσαν να απεικονίζουν θρησκευτικά θέματα, απομακρύνονταν σιγά-σιγά από τις βυζαντινές επιρροές του ζωγράφου και οδηγούνταν προς την βενετική τεχνοτροπία. Την ίδια περίοδο, ο Θεοτοκόπουλος άρχισε να χρησιμοποιεί λάδι στους πίνακες του εγκαταλείποντας την τέμπερα που χρησιμοποιούσε στην Κρήτη. Στην Βενετία εκτός από πολλές γνωριμίες έκανε και ορισμένες πωλήσεις έργων του. Μετά την πόλη με τα κανάλια, ακολούθησε η Πάρμα, η Φλωρεντία και τελικά η Ρώμη στην οποία εγκαταστάθηκε το 1570.

Ο Δομήνικος ήταν πλέον 29 ετών και ανάμεσα στους ανθρώπους που γνώρισε στην αιώνια πόλη, ήταν και ο καρδινάλιος Φαρνέζε. Έξι χρόνια παρέμεινε στην Ρώμη ζωγραφίζοντας και μελετώντας έργα συναδέλφων του μεταξύ των οποίων και αυτά του Μιχαήλ Άγγελου. Η σχέση τού Γκρέκο με το έργο του τελευταίου παραμένει αμφιλεγόμενη. Σύμφωνα με μία ανεκδοτολογική αναφορά που δεν επιβεβαιώνεται στο πρόσωπο του Μιχαήλ Άγγελου, ο Θεοτοκόπουλος, αναγνωρίζει έναν καλό άνθρωπο και έναν ικανό αρχιτέκτονα και γλύπτη ο οποίος όμως δεν γνώριζε να ζωγραφίζει. Πάντως οι προσωπογραφίες των Τιτσιάνο, Μιχαήλ Άγγελου, Κλόβιο και Ραφαήλ που φιλοτέχνησε στο έργο «Η εκδίωξη των εμπόρων», έχουν ερμηνευτεί ως επιθυμία του να αποδώσει ένα φόρο τιμής σε αυτούς, αναγνωρίζοντας με τον τρόπο αυτό την αξία τους. Φαίνεται ωστόσο πως ο Γκρέκο έδειξε μεγαλύτερο ενδιαφέρον στο δυναμισμό του Κορέτζιο και την κομψότητα των έργων του Παρμιτζανίνο. Πιθανότατα, το 1576, φεύγοντας από την Ρώμη να επέστρεψε για λίγο στην Βενετία.

Επιβεβαιωμένο είναι πάντως ότι το 1577, ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος, βρισκόταν στην Ισπανία, αρχικά στη Μαδρίτη και αργότερα στην πόληΤολέδο. Στις πρώτες παραγγελίες που ανέλαβε ανήκαν τρία ρετάμπλ για την εκκλησία του Αγίου Δομήνικου και ο πίνακας Ο Διαμερισμός των Ιματίων του Χριστού (1577-79) που μεταφέρθηκε στο σκευοφυλάκιο του καθεδρικού ναού της πόλης. Συμμετείχε επίσης στο εικονογραφικό πρόγραμμα για το Ανάκτορο του Εσκοριάλ.

Ένα χρόνο αργότερα, το 1578, γεννιέται ο καρπός του έρωτα του με την Χερόνιμα δε λας Κουέμπας. Ο γιος του, που θα λάβει το όνομα Χόρχε, θα μεγαλώσει με μοναδικό γονέα το Θεοτοκόπουλο, αφού η Χερόνιμα απεβίωσε μετά την γέννηση του. Το 1579 ο βασιλιάς της Ισπανίας, Φίλιππος ο 2ος, επισκέπτεται το Τολέδο και γνωρίζεται με τον ζωγράφο του οποίου η φήμη εξαπλώνεται σιγά-σιγά σε ολόκληρη την χώρα.

Ο Φίλιππος ανέθεσε στον Ελ Γκρέκο να ζωγραφίσει ένα πίνακα που θα απεικονίζει το μαρτύριο του Αγίου Μαυρικίου και θα κοσμήσει το παρεκκλήσι του Αγίου στην εκκλησία της μονής Εσκοριάλ. Ο Ελ Γκρέκο τελείωσε αυτόν τον πίνακα το 1582, αλλά επειδή δεν άρεσε στον βασιλιά, δεν τοποθετήθηκε στην θέση για την οποία προοριζόταν. Η φήμη του ωστόσο αυξάνει συνεχώς. Εκτός από την ζωγραφική, ασχολείται με την αρχιτεκτονική και την γλυπτική, ενώ οι παραγγελίες για έργα του αυξάνονται με τέτοιο ρυθμό που τον υποχρεώνουν να προσλάβει βοηθούς. To 1586, ο ιερέας της ενορίας του Αγίου Θωμά, τού ανέθεσε την παραγγελία για τον πίνακα Η Ταφή του Κόμη Οργκάθ, που συνιστά μέχρι σήμερα ένα από τα δημοφιλέστερα έργα του.

Παράλληλα με τα θρησκευτικά θέματα αρχίζει να αποτυπώνει στον καμβά και προσωπογραφίες, με ελάχιστες από αυτές να απεικονίζουν γυναίκες. Έχει γίνει πλέον αποδεκτός στην κοινωνία του Τολέδο, της οποίας γίνεται επίσημα πολίτης το 1600. Η τεχνική του συνεχώς εξελίσσεται και ωριμάζει. Τα έργα του πλέον χαρακτηρίζονται από μια εκφραστική δύναμη ενώ πολλές φορές μεταφέρει τα χρώματα στον καμβά με βρεγμένα πανιά ή τα δάκτυλα του. Εντωμεταξύ ο γιος του έχει μεγαλώσει και έχει γίνει ο βασικός συνεργάτης του Ελ Γκρέκο. Έζησε τα τελευταία χρόνια της ζωής του μαζί με την οικογένεια του γιου του και μην σταματώντας να εργάζεται ούτε στιγμή. Η τελευταία παραγγελία που ανέλαβε ο Θεοτοκόπουλος ήταν για το νοσοκομείο Ταβέρα του Τολέδου, για την οποία συνεργάστηκε με το γιο του. Πέθανε στις 7 Απριλίου του 1614, πριν ολοκληρώσει το έργο και αρχικά θάφτηκε στην εκκλησία του Αγίου Δομήνικου στο Τολέδο. Το 1619, ο γιος του μετέφερε το λείψανό του στην εκκλησία του Σαν Τορκουάτο, η οποία αργότερα κατεδαφίστηκε με αποτέλεσμα να χαθεί το φέρετρό του. Στην απογραφή που συνέταξε ο γιος του μετά το θάνατο τού Γκρέκο, αναφέρονταν 143 ολοκληρωμένοι πίνακες, 45 γύψινα ή πήλινα προπλάσματα, 150 σχέδια, 30 σχέδια για ρετάμπλ καθώς και 200 χαρακτικά έργα.

Ο Θεοτοκόπουλος παραμένει γνωστός με το προσωνύμιο «Eλ Γκρέκο» ("El Greco"), δηλαδή «Ο Έλληνας», που του δόθηκε στην Ιταλία σύμφωνα με τη διαδεδομένη πρακτική της εποχής να δίνονται ονόματα βασισμένα στον τόπο καταγωγής. Το άρθρο "El" προέρχεται ενδεχομένως από τη βενετική διάλεκτο ή από τα Ισπανικά. Το αντίστοιχο προσωνύμιο στην ισπανική γλώσσα θα ήταν «Ελ Γκριέγκο» ("El Griego"). Στην Ιταλία και στην Ισπανία, ήταν γνωστός ως "Dominico Greco", δηλαδή Δομήνικος ο Έλληνας, ενώ το προσωνύμιο Ελ Γκρέκο επικράτησε μετά το θάνατό του. Ο ίδιος υπέγραφε ως «Δομήνικος Θεοτοκόπουλος», τονίζοντας την ελληνική καταγωγή του.

Το 2007, η ζωή του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου έγινε ταινία, σε σκηνοθεσία του Γιάννη Σμαραγδή, επενδεδυμένη με μουσική του Βαγγέλη Παπαθανασίου και με πρωταγωνιστές μια πλειάδα ελλήνων και ξένων ηθοποιών όπως οι: Nick Ashdon, Juan Diego Botto, Laia Marull, Λάκης Λαζόπουλος, Δήμητρα Ματσούκα, Σωτήρης Μουστάκας, Ντίνα Κώνστα, Γιώργος Χριστοδούλου, Δημήτρης Καλλιβωκάς, Γιώργος Χαραλαμπίδης, Θοδωρής Ζουμπουλίδης, Λήδα Πρωτοψάλτη, Κατερίνα Χέλμη και άλλοι.

Περισσότερο για τη ζωή και το έργο του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου στο link της wikipedia Δομήνικος Θεοτοκόπουλος.

Πηγές
www.matia.gr
el.wikipedia.org